W 10. rocznicę wydania I tomu Sztuki w poczekalni, pióra profesora Jana Wiktora Sienkiewicza, nakładem wydawnictwa Naukowego UMK ukazał się tom II studiów pt. Sztuka w poczekalni. Studia z dziejów sztuki polskiej poza Polską w XX i XX wieku, T. II, Toruń 2022.
Polska sztuka powstała poza granicami Polski, szczególnie od wybuchu drugiej wojny światowej, jako niezwykle istotne zjawisko w dziejach polskiej kultury artystycznej, pomimo poważnego dzisiaj rozpoznania i wielu opracowań naukowych, które systematycznie i konsekwentnie od 1989 roku w środowiskach uniwersyteckich prowadzi od 30 lat historyk sztuki, prof. zw. dr hab. Jan Wiktor Sienkiewicz, nadal czeka na swój naukowy korpus.
Sztuka w poczekalni. Studia z dziejów plastyki polskiej poza Polską w XX i XXI wieku, T. II, to publikacja, na którą – tak jak w tomie pierwszym, składa się osiem opracowań naukowych oraz wywiad z jej autorem, poświęcony panoramicznie ujętemu dorobku artystycznemu artystów plastyków spod skrzydeł generała Władysława Andersa za lata 1942-1949 i określającego jego miejsce w dziejach polskiej historii sztuki XX wieku.
Polska sztuka powstała poza granicami Polski, szczególnie od wybuchu drugiej wojny światowej, jako niezwykle istotne zjawisko w dziejach polskiej kultury artystycznej, pomimo poważnego dzisiaj rozpoznania i wielu opracowań naukowych, które systematycznie i konsekwentnie od 1989 roku w środowiskach uniwersyteckich prowadzi od 30 lat kierujący jedynym na świecie Zakładem Historii Sztuki i Kultury Polskiej na Emigracji historyk sztuki, prof. zw. dr hab. Jan Wiktor Sienkiewicz, nadal czeka na swój naukowy korpus. Podstawą do jego opracowania jest obecnie pierwsza od zakończenia drugiej wojny światowej, szczegółowa panorama obecności polskiej sztuki na emigracji w krajach osiedlenia Polaków za lata 1939-1989, opublikowana przed dwoma laty przez autora niniejszego tomu, pt. Plastyka polska na emigracji, (w:) Polska emigracja polityczna 1939-1990. Stan badań, pod red. S. Łukasiewicza, Warszawa 2016, s. 145-189.
Oddane do rąk czytelników opracowanie, jest więc kolejnym elementem dopełniającym ową „mapy tropów” w polskiej historii sztuki XX wieku. Ważną tym bardziej, iż szczególnie w ostatnich latach (w pierwszej i w drugiej dekadzie XXI wieku), wraz ze śmiercią wielu wybitnych osobowości polskiego życia artystycznego na emigracji – tak w krajach europejskich jak i pozaeuropejskich, wiele dzieł z zakresu sztuki plastycznej oraz archiwaliów, uległo częściowemu lub całkowitemu rozproszeniu. Nieliczne tylko, zabezpieczone przez spadkobierców zbiory archiwalne i artystyczne dotyczące sztuki polskiej powstałej na emigracji po 1939 roku trafiły do Polski. Następuje niebezpieczne dla polskiej kultury zjawisko „penetrowania” polskich środowisk emigracyjnych, przez często dosyć efemeryczne fundacje lub inicjatywy prywatne - nastawione na działalność rynkową i komercyjną. Niosą one poważne zagrożenie dalszego rozpraszania wielu cennych dóbr narodowych, których zgromadzenie i zabezpieczenie w następnych dziesięcioleciach będzie bardzo trudne.
W tomie zamieszczono, publikowane już wcześniej w postaci artykułów naukowych, teksty poświęcone polskiej sztuce we Włoszech, Francji i na Wyspach Brytyjskich. Publikację otwiera tekst pt. Polacy na międzynarodowym Biennale Sztuki Dekoracyjnej w Monzie i Międzynarodowym Triennale Sztuki Dekoracyjnej, Przemysłu i Architektury Współczesnej w Mediolanie przed drugą wojną światową, który ukazuje niezwykle interesującą panoramę obecności polskiej sztuki i polskich artystów – zarówno w obszarze sztuki wysokiej jak i rzemiosła artystycznego - na przedwojennych prezentacjach sztuki europejskiej we Włoszech.
Folklorowi i sztuce ludowej, które rzadko są zauważane szczególnie w działalności plastycznej polskich artystów w okresie drugiej wojny światowej, poświęcone jest drugie opracowanie pt. Folklor i sztuka ludowa w Armii Andersa. Z działalności Polskiej Wytwórni Artystycznej i Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków na Bliskim i Środkowym Wschodzie w latach 1942-1944.
Działalności plastycznej oraz dziełom architektonicznym powstałych na emigracji, związanych ściśle z obchodami 1000-lecia Chrztu Polski na emigracji, poświęcone jest trzecie z kolei opracowanie, pt.Polska sztuka i polscy artyści wobec obchodów Milenium chrztu Polski na emigracji.
Kolejne trzy studia, dedykowane zostały twórczości plastycznej polskim twórcom, mieszkających w krajach europejskich. Z Wielkiej Brytanii – Zofii Kobylińskiej-Olszewskiej: „Szukam spokoju w tym niespokojnym świecie”. Malarstwo Zofii Kobylińskiej-Olszewskiej; z Francji – Witoldowi Urbanowiczowi: Witold Urbanowicz. Polski pallotyn-artysta w Paryżu oraz z Włoszech – Janowi Wojciechowi Osęce-Nowickiemu: "Sognare forse". Sonety Williama Szekspira Jana Wojciecha Osęki-Nowickiego.
W tomie nie zabrakło także sztuki polskiej powstałej w Stanach Zjednoczonych. Poświęcone jest jej opracowanie, obejmujące historię istniejącej blisko 40 lat w Los Angeles polskiej grupy artystycznej KrakArt Group: Krakart Group z Kalifornii. Z badań nad sztuką polską w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej.
Publikację zamykają dwa teksty – opracowania tematyczne: Dziecko w sztuce artystów Polskiego Londynu oraz panoramiczne spojrzenie na obecność polskiej sztuki na emigracji w kolekcji Krzysztofa Musiała, pt. Polska sztuka współczesna MUSIAŁA i nie-MUSIAŁA.
Całość opracowania kończy się wywiadem pt. Sztuka na szlaku Armii Andersa, przeprowadzonym w 2016 roku z autorem tomu, przez Bartosza Bolesławskiego.
Prof. Jan Wiktor Sienkiewicz historyk sztuki, krytyk sztuki i kurator. Pionier i najwybitniejszy badacz w zakresie sztuki i kultury polskiej na emigracji po 1939 roku. Według klasyfikacji KBN, jedyny w Polsce profesor historii sztuki posiadający specjalność: polska sztuka emigracyjna w XX wieku. Kieruje unikatowym w świecie w strukturach uniwersyteckich Zakładem Historii Sztuki i Kultury Polskiej na Emigracji w Katedrze Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Członek wielu krajowych i zagranicznych stowarzyszeń i towarzystw naukowych, w tym członek Rady Krajowej Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. W styczniu 2019 roku powołany przez Ministera Kultury i Dziedzictwa Narodowego na członka Rady Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA.
Tuż po upadku muru berlińskiego, jako pierwszy naukowiec w Polsce – wpierw w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, następnie w Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie a od 2009 roku w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu – wprowadził na stałe do nauczania akademickiego zagadnienia dotyczące polskiej sztuki na emigracji po 1939 roku.
Jest autorem, współautorem i współredaktorem ponad 200 publikacji, w tym ponad 30 książek dotyczących kultury artystycznej w obrębie polskiej i europejskiej sztuki nowoczesnej a szczególnie polskiej plastyki i polskiego życia artystycznego poza Polską w XX i XXI wieku. Najważniejsze to: Marian Bohusz-Szyszko 1901-1995. Życie i twórczość, Lublin 1995; Polskie galerie sztuki w Londynie w drugiej połowie XX wieku, Londyn-Lublin 2003; Wojciech Falkowski. Paintings, Lublin 2005, Halima Nałęcz, Toruń 2007, Ryszard Demel. W drodze do tajemnicy światła/exploring the mysteries of light, Toruń 2010; Sztuka w poczekalni. Studia z dziejów plastyki polskiej na emigracji 1939-1989, Toruń 2012, Artyści Andersa. Continuità e novità, Warszawa-Toruń 2013 (II wyd. 2014, III wyd. 2016); Artyści Andersa. Uratowani z „nieludzkiej ziemi”, Warszawa-Londyn 2017; Art of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland & Republic of Ireland in 20th–21st Centuries and Polish–British & Irish Art Relation, Toruń 2015; Paris et les artistes polonais / Paris and the Polish Artists 1945–1989, Toruń 2018. Celem większości opracowań autorstwa Jan Wiktora Sienkiewicza jest przywrócenie polskiej XX-wiecznej historii sztuki dokonań artystycznych polskich plastyków tworzących na emigracji, a także określenie ich roli i udziału we współtworzeniu kultury krajów osiedlenia.
W 2014 roku, odznaczony został Brązowym Medalem Gloria Artis za wybitne zasługi w badaniach i w upowszechnianiu sztuki i kultury polskiej powstałej na emigracji, a w 2022 roku w Kairze, za zasługi dla kultury polskiej poza granicami polski, Srebrnym Medalem Gloria artis, wręczonym przez Wiceministra Kultury I Dziedzictwa Narodowego dr. Jarosława Sellina.
Zgodnie z prawem autorskim kopiowanie fragmentów lub całości tekstów wymaga pisemnej zgody redakcji.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
PORTAL POLONII
BADANIA NAUKOWE NAD POLONIĄ I POLAKAMI ZA GRANICĄ
PROJEKT FINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
W KONKURSIE „POLONIA I POLACY ZA GRANICĄ 2024 - REGRANTING”
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
Portal Polonii (portalpolonii.pl) łączący w swoich publikacjach rezultaty badań naukowych nad polską diasporą z bieżącymi informacjami o działalności Polonii, jest wielopłaszczyznową platformą wymiany myśli i doświadczeń: środowisk badaczy i organizacji polskich oraz polonijnych poza granicami kraju. Dotychczas te perspektywy, pomimo, że uzupełniają się w sposób naturalny, prezentowane były odrębnie. Za tym idzie nowy sposób prezentacji zagadnień związanych z życiem i aktywnością naszych rodaków, potrzebny w równym stopniu Polonii jak i środowisku akademickiemu.
Polonii – co wiemy z analiz badawczych - brakowało często usystematyzowanej, zobiektywizowanej wiedzy na temat m.in. historycznej perspektywy i zrozumienia kulturowych procesów kształtowania się polskich ośrodków na emigracji. Akademikom starającym się śledzić aktualne doniesienia pochodzące od polskich organizacji w świecie, brakowało dotychczas miejsca, w którym na podstawie metodologicznie uporządkowanych źródeł i poddanych krytycznej analizie treści, można wyznaczać trendy i kierunki badań nad Polonią. Dzięki Portalowi Polonii oba wymienione aspekty spotykają się w jednym, powszechnie dostępnym miejscu, tworząc synkretyczną całość, z perspektywą dalszego rozwoju. Portal dostarcza także – co ważne - wieloaspektowej informacji o Polonii rodakom w kraju, wśród których poczucie wspólnoty ponad granicami jest w ostatnich latach wyraźnie zauważalne.
