1869-03-19     1946-07-08

Józef Mehoffer

Artysta Młodej Polski

Józef Mehoffer polski malarz, witrażysta, grafik, jeden z głównych przedstawicieli Młodej Polski urodził się 19 marca 1869 r w Ropczycach. Był artystą o wielkiej wrażliwości na dekoracyjne aspekty sztuki. Uprawiał wiele dziedzin artystycznych, od rysunku węglem poprzez grafikę, ilustrację książkową i malarstwo sztalugowe po monumentalne projekty witraży i polichromii a także projektował meble i tkaniny.

Pochodził ze spolonizowanej rodziny austriackiej. Uprawiał wiele dziedzin, od rysunku węglem poprzez grafikę, ilustrację książkową i malarstwo sztalugowe po monumentalne projekty witraży i polichromii a także projektował meble i tkaniny.

Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim i równolegle, w latach 1887-94 w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych uczył się malarstwa pod kierunkiem Jana Matejki. Malarstwo studiował również w wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1889-90 i w następnie w Paryżu, m.in. w Ecole Nationale des Arts Decoratifs i w Ecole Nationale des Beaux-Arts w pracowni Leona Bonnata. W Paryżu początkowo miał wspólną pracownię ze Stanisławem Wyspiańskim; artyści razem zwiedzali wystawy i galerie muzealne, dzieląc podobne fascynacje artystyczne.

Mehoffer wiele podróżował do Niemiec, zwiedzał Szwajcarię, we Francji podziwiał piękno gotyckich katedr w Rouen, Amiens, Beauvais i Strasburgu. Podczas pobytu we Włoszech zainteresował się techniką mozaikową stosowaną w warsztatach w Murano.

W 1901 r. artysta został powołany na stanowisko docenta w katedrze malarstwa dekoracyjnego i religijnego krakowskiej akademii. Dwa razy pełnił funkcje rektora od 1914 r do 1933 r. Był członkiem-założycielem Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka".

Po wybuchu II wojny światowej wyjechał z rodziną do Lwowa, skąd został wywieziony przez hitlerowców do obozu; zwolniony dzięki dyplomatycznej interwencji Watykanu i rządu włoskiego powrócił w 1940 r. do Krakowa.

Swe prace Mehoffer prezentował w kraju - od 1894 r. regularnie uczestniczył w wystawach krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, a od 1895 r. wielokrotnie pokazywał swe dzieła w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych. W Warszawie wystawiał swe też w Salonie Krywulta, Salonie Garlińskiego, Salonie Abe Gutnajera. Jego obrazy cieszyły się uznaniem i zdobywały nagrody na międzynarodowych wystawach w wielu krajach Europy ale też w Ameryce.

Znany był w świecie przede wszystkim jako autor monumentalnych witraży dla katedry w Fryburgu w Szwajcarii. Zaprojektował witraże dla wielu świątyń w Polsce i był autorem monumentalnych polichromii m.in. w katedrze wawelskiej, jak też w katedrze ormiańskiej we Lwowie. Współpracował ze Stanisławem Wyspiańskim. przy realizacji polichromii Jana Matejki w kościele Mariackim w Krakowie.

W dorobku malarza znaczące miejsce zajmują obrazy charakterystyczne dla malarstwa symbolicznego, a pośród nich najsłynniejsze "Dziwny ogród" i "Słońce majowe".

"Fantazje malarskie Mehoffera miały wiele z afirmacji świata i życia, pełnego słońca, pięknych kobiet i szlachetnych przedmiotów" – napisała w eseju o malarstwie polskim Barbara Kokoska."Dziwny ogród" powstał podczas letniego wypoczynku malarza i jego rodziny w Siedlcu niedaleko Krakowa w 1902 r., jednak ostatecznie został ukończony w roku 1903. Pokazany publicznie w kolejnych trzech latach w Wiedniu, St. Louis, Chicago i Monachium zdobył uznanie jurorów i oficjalne nagrody.

W obrazie panuje atmosfera upalnego lata. Wypełnia go bujna zieleń drzew i trawy, wielobarwne kwiaty, ostre słońce, gałęzie uginające się pod ciężarem dojrzewających owoców. Z pozoru zwykły obrazek z życia codziennego rodziny artysty. Można dostrzec na nim dziecko i żonę Mehoffera w szafirowej sukni oraz nianię małego. We trójkę spacerują po sadzie, kobiety w cieniu drzew, chłopiec w pełnym blasku słońca. Promienieje – to pierwszy symbol rzucający się w oczy obserwatora. Dziecko mieni się w słońcu. Jedynie olbrzymia złota ważka wprowadza element dziwności, niesamowitości.

"+Dziwny ogród+ to najbardziej zagadkowa pod względem symboliki kompozycja Mehoffera zachwycająca siłą barw i finezją linii, monumentalna, nasycona ładunkiem radosnych emocji, łącząca porządek ludzki z porządkiem natury w harmonijną całość i odsłaniającej rąbek Edenu utożsamionego z rodzinnym szczęściem" - napisała historyk sztuki Irena Kossowska.

W "Słońcu majowym" z roku 1907 Mehoffer przedstawił widok skąpanej w słońcu werandy w Jankówce z otwierającą się perspektywą ogrodu. Widoczna w głębi postać eleganckiej damy to zapewne żona artysty, bohaterka większości jego obrazów malowanych w tej podkrakowskiej rezydencji Mehofferów.

"Kwintesencją zachwytu dla wytwornych strojów, kroju wykwintnych kapeluszy, szlachetnych tkanin pokrytych deseniami i zawiłego rysunku witraży są wizerunki żony artysty Jadwigi z Janakowskich, ukazywanej przez malarza na ozdobnym tle lub w wypełnionym precjozami wnętrzu, np. w obrazach +Portret żony. Na letnim mieszkaniu+ z 1904 r.; +Portret żony artysty na żółtym tle+ z 1907 r. czy +Portret żony na tle Pegaza+ z 1913 r." – napisała Irena Kossowska.

Jako ilustrator Mehoffer współpracował od 1900 r. z czasopismem warszawskim "Chimera", projektując okładki, winiety i inicjały. Projektował także okładki do wychodzącego w Poznaniu ekspresjonistycznego czasopisma "Zdrój" i miesięcznika "Wczoraj i dziś", był też autorem okładek książek.

Józef Mehoffer zmarł 8 lipca 1946 r. w Wadowicach.