1521-07-09     0000-00-00

Dzwon Zygmunta

Wielki dzwon został odlany w Krakowie w 1520 roku przez ludwisarza z Norymbergi – Hansa Behema i zawieszony na specjalnie do tego celu nadbudowanej starej wieży obronnej Zamku Królewskiego na Wzgórzu Wawelskim. Pierwszy raz dźwięk Dzwonu Zygmunt krakowianie usłyszeli 13 lipca 1521. Fundatorem dzwonu był król Zygmunt I Stary, w zamyśle którego „nie tylko Bogu Najwyższemu, ale także na chwałę domu Jagiellonów i Królestwa Polskiego miał dzwonić”. Z biegiem lat urósł do rangi jednego z najważniejszych symboli narodowych.

Początkowo dzwon określano mianem magna campana regia (wielki dzwon królewski), gdyż był dedykowany wielu świętym – patronom króla fundatora. Później zaczęto go nazywać Zygmuntem, a więc imieniem głównego świętego patrona króla, albo dzwonem Zygmunta, mając na myśli fundatora, czyli króla Zygmunta I Starego.

W górnej części kielicha widnieje łacińska inskrypcja:

DEO OPT[IMO] MAX[IMO] AC VIRGINI DEIPARAE SANCTISQVE PATRONIS SVIS DIVVS SIGISMVNDVS POLONIAE REX|CAMPANAM HANC DIGNAM ANIMI OPERVMQVE AC GESTORVM SVORVM MAGNITVDINE FIERI FECIT ANNO SALVTIS a poniżej data MDXX.

Inskrypcję tą można tłumaczyć na język polski następująco:

BOGU NAJLEPSZEMU, NAJWIĘKSZEMU I DZIEWICY BOGARODZICY, ŚWIĘTYM PATRONOM SWOIM, ZNAKOMITY ZYGMUNT KRÓL POLSKI TEN DZWON GODNY WIELKOŚCI UMYSŁU I CZYNÓW SWOICH KAZAŁ WYKONAĆ ROKU ZBAWIENIA 1520.

Poniżej napisu znajdują się dwie plakiety. Z jednej strony jest to wyobrażenie św. Stanisława, z drugiej św. Zygmunta – króla Burgundii, w pełnej zbroi oraz płaszczu z insygniami władzy monarszej. Po obu stronach plakiet znajdują się godła państwowe Rzeczpospolitej Obojga Narodów , orzeł w koronie i litewska pogoń. Poniżej znajduje się imię i nazwisko Behema w języku łacińskim (a po drugiej stronie w niemieckim) oraz jego gmerk (znak rzemieślnika).

Wewnątrz kielicha, na żelaznym uchwycie, wisi serce z gotyckim wystrojem (kanelura) zawieszone na pasie z wołowej skóry, który to pas w najgrubszym miejscu składa się z dwunastu warstw. Serce składa się z ucha, trzonu oraz kuli, która bezpośrednio uderza w kryzę tj. najgrubsze miejsce kielicha dzwonu.

Na końcu znajduje się ogon, który stanowi swoisty napęd serca i nadaje mu odpowiednią prędkość. Serce Zygmunta, jak smyczek w skrzypcach, wzbudza dźwięk tego wspaniałego instrumentu zwanego idiofonem. Wspaniały dźwięk Zygmunta jest współbrzmieniem wielu tonów składowych (harmonicznych), z których najniższy (oktawa dolna) to „Fis” w oktawie wielkiej. Ton uderzeniowy Zygmunta (strike note, Schlagton) to „g” w oktawie małej.

Można śmiało powiedzieć, że Zygmunt jest królem polskich dzwonów i władcą polskich serc. Jest instrumentem, który nieprzerwanie od pół tysiąca lat wygrywa znaki czasu ściśle związane z historią nie tylko naszego Narodu, ale także Europy. To przecież w chwili jego narodzin Rzeczpospolita Jagiellonów odgrywała główną rolę w polityce krajów leżących w sercu naszego kontynentu a wpływ jej sięgał po jego krańce.

STARE i NOWE SERCE DZWONU “ZYGMUNT”

Oryginalne, pierwsze serce dzwonu wykuto z żelaza. Ma 218,5 cm długości, a waży 323 kg. Pierwszy raz uderzyło w klosz Zygmunta 13 lipca 1521 roku na uroczystość św. Małgorzaty. Służyło 479 lat wykonując w tym czasie około 12 milionów uderzeń. W XIX wieku trzykrotnie pękało i było naprawiane. Ostatni raz uderzało w klosz Zygmunta w Boże Narodzenie 2000 roku i wtedy też stwierdzono jego czwarte pękniecie. Uszkodzone serce zostało zastąpione nowym, które bije od 14 kwietnia 2001 roku.