W roku 2024, w Lublinie, powołano do życia Instytut Polonijny Patria Polonia Towarzystwa Naukowego KUL. Jest on kontynuacją oraz rozwinięciem (o media i technologie informatyczne) i usystematyzowaniem dotychczasowego dorobku naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Towarzystwa Naukowego KUL w obszarze badań nad Polonią i Polakami na świecie.
Twórcy Instytutu posiadają ponad 30-letnie doświadczenie w prowadzeniu badań naukowych, szkoleniu nauczycieli i liderów Polonii na całym świecie, gromadzeniu źródeł i dokumentacji dotyczącej historii polskiego wychodźstwa oraz tworzeniu specjalistycznych bazy danych o Polonii i Polakach za granicą. Uniwersyteckie know how zostało poszerzone przez doświadczenie pracy z Polonią: Polonijnego Centrum Nauczycielskiego w Lublinie, Katedry Badań nad Dziedzictwem Polskim za Granicą KUL, Zespołów Eksperckich Towarzystwa Naukowego KUL oraz największe media elektroniczne zajmujące się tematyką polonijną jak Portal Polonii, popularyzujący wiedzę i źródła archiwalne o polskiej diasporze oraz Polonijna Agencja Informacyjna, stanowiąca codzienny serwis wiadomości polonijnych i przekazująca treści z obszaru polskiej historii i kultury.
Instytut Polonijny Patria Polonia oraz działające w jego ramach Centrum Informacji o Polonii i Polakach za Granicą, są jedynym w Polsce – w tej skali – ośrodkiem dysponującym interdyscyplinarnym zespołem i wiedzą o Polonii i Polakach za granicą. Instytut posiada aktualne i stale rozbudowywane bazy danych i opracowania naukowe o polskiej diasporze. Udziela wsparcia w procesie edukacji Polonii w aspekcie nauki języka polskiego i przekazywania wiedzy na temat polskiej historii i kultury, dbając tym samym o podtrzymanie narodowej tożsamości polskiej społeczności w świecie.
W ramach Instytutu działają: Centrum Informacji o Polonii i Polakach za Granicą, Polsko-Amerykańskie Centrum Cyfrowe i Centrum Mediów Polonijnych.
Z dotychczasowego doświadczenia Instytutu, polskie środowiska za granicą należy traktować jako naturalnego reprezentanta interesów polskich (politycznych, gospodarczych, promocji idei, kultury etc.) poza granicami ojczyzny. Tą potencjalną – chociaż nigdy w pełni nie wykorzystaną – rolę Polonii można określić pojęciem dyplomacji obywatelskiej.
Innym pomijanym lub przynajmniej niedocenianym aspektem polonijnej aktywności jest własna działalność biznesowa, naukowa, polityczna czy społeczna jej reprezentantów. Szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych, jak USA, Kanada, Australia czy kraje Europy, Polacy w znacznej liczbie stanowią grupę reprezentującą specjalistów z zakresu najnowszych technologii inżynieryjnych, nauk medycznych, biotechnologii, informatyki. Zajmują eksponowane miejsca w życiu społecznym, legitymują się znaczącym dorobkiem naukowym i badawczym. Niestety ich relacje z Ojczyzną, polegające chociażby na transferze wiedzy, pozostają znikome. Wiedza o tych środowiskach i ludziach pozostaje w Polsce nadal mało powszechna i niewykorzystywana.
A przecież działające aktywnie środowiska polskie za granicą, posiadające potencjał w postaci wieloaspektowej wiedzy o krajach zamieszkania, relacje z lokalnymi przedstawicielami władzy, administracji i biznesu, świadome społecznych trendów, dysponujące bieżącym rozpoznaniem na temat wymiany gospodarczej i inwestycji, mogą pełnić rolę pośrednika i przedstawiciela.
Instytut, na bazie posiadanych informacji i zbudowanych relacji, ma możliwość wykorzystania istniejącego potencjału w podejmowanych inicjatywach gospodarczych, naukowych i kulturalnych, zarówno polonijnych w Polsce, jak i polskich poza granicami kraju. Tym samym Instytut, wraz z jego zasobami, stanowi fundament do budowania efektywnych przedsięwzięć polskiego biznesu. Posiadane kontakty i kadra naukowa sprawiają, iż jest on cennym narzędziem do efektywnego tworzenia i prowadzenia projektów naukowo-badawczych i rozwojowych z wykorzystaniem najnowszych technologii. Ponadto kompetencje osób zaangażowanych – naukowcy oraz specjaliści z branży IT i AI – umożliwiają docelowo stworzenie zaplecza kadrowego, które przyczyni się do zintegrowania środowiska polskiego za granicą wokół prestiżowych projektów zmierzających do efektywnego wykorzystania potencjału polskiej diaspory w świecie.
Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II powstało w 1934 r., z inicjatywy ks. Antoniego Szymańskiego, ówczesnego rektora lubelskiej Wszechnicy, jako prawnie odrębna, ale komplementarna w stosunku do Uniwersytetu, instytucja naukowo-wydawnicza. Już zatem blisko 90 lat służy nauce i prawdzie („scientiae et veritati”). Jest jedną ze starszych tego typu instytucji w Polsce. Obecnie liczy ponad 700 członków: czynnych, korespondentów i współpracowników ze wszystkich ośrodków naukowych w Polsce. Członkiem Towarzystwa był Karol Wojtyła Jan Paweł II, obecnie święty Kościoła katolickiego. Działalnością Towarzystwa kieruje 13-osobowy Zarząd.
Celem Towarzystwa jest, według Statutu, „działalność naukowa zgodna z profilem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, realizowana poprzez: a) prowadzenie, organizowanie i popieranie badań naukowych, b) urządzanie posiedzeń naukowych, sympozjów, zjazdów, różnego rodzaju odczytów i wykładów oraz wystaw, c) tworzenie specjalnych bibliotek, archiwów i muzeów, d) publikowanie wszelkiego typu prac naukowych, popularnonaukowych, podręczników oraz sprawozdań z działalności, e) udzielanie zasiłków naukowych, ogłaszanie konkursów na prace naukowe i przyznawanie nagród, f) współdziałanie z innymi towarzystwami i instytucjami naukowymi, g) promowanie działań na rzecz popularyzacji nauki, kultury i dziedzictwa narodowego, h) prowadzenie działalności gospodarczej jako dodatkowej w zakresie objętym celami statutowymi”.
Praca naukowa Towarzystwa (zebrania, sympozja, konferencje naukowe, publikacje) odbywa się w ramach siedmiu wydziałów: teologii, filozoficznego, historyczno-filologicznego, nauk społecznych, nauk prawnych, matematyczno-przyrodniczego oraz nauk prawnych i ekonomicznych KUL. Ważnymi ogniwami struktury organizacyjnej TN KUL, obok Wydziałów są Komisje wydziałowe i międzywydziałowe, niektóre z nich posiadają własne serie wydawnicze. Z Towarzystwem związane były początki istniejących obecnie w ramach Uniwersytetu międzywydziałowych zakładów badawczych. Poszczególne wydziały Towarzystwa publikują specjalistyczne „Roczniki” (dostępne na platformie Towarzystwa Open Journal System), odzwierciedlające dziedzinową strukturę KUL. Wydawanie Roczników stanowi jeden z kierunków aktywności wydawniczej, drugim są książki – publikacje z zakresu filozofii (metafizyka, teoria poznania, logika, historia filozofii, filozofia moralności i religii, filozofia przyrody i nauk przyrodniczych), humanistyki (literatura polska, historia, filologia klasyczna, historia sztuki, neofilologia, językoznawstwo, słowianoznawstwo), nauk prawnych (prawo i prawo kanoniczne), nauk społecznych (ekologia, ekonomia, pedagogika, psychologia, socjologia, społeczna nauka Kościoła, politologia), teologii (Pismo św., teologia dogmatyczna, teologia fundamentalna, teologia moralna, historia Kościoła, teologia duchowości, teologia pastoralna, teologia ekumeniczna, liturgika, muzykologia).
O pracy całej instytucji informuje rokrocznie Summarium Societatis Scientiarum Catholicae Universitatis Lubliniensis Ioannis Pauli II.
Od 1974 roku zarząd Towarzystwa przyznaje Nagrodę im. Księdza Idziego Radziszewskiego, założyciela i pierwszego rektora KUL-u, za „wybitne osiągnięcia naukowe w duchu humanizmu chrześcijańskiego”. Nagroda im. Księdza Idziego Radziszewskiego stanowi ważny przejaw promującej naukę działalności Towarzystwa Naukowego KUL, jest najwyższym wyróżnieniem naukowym środowiska KUL, liczącym się w polskim świecie nauki i kultury, jak też w życiu polskiego Kościoła.
Ważną formę wypełniania zapisanego w statucie Towarzystwa celu, jakim jest działalność naukowa, stanowią realizowane pod patronatem Towarzystwa projekty badawcze. W ostatnich latach były to projekty przyznawane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach: Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, Działalności Upowszechniającej Naukę, Programu Doskonała Nauka (wsparcie konferencji i monografii naukowych) oraz granty przyznawane przez Narodowe Centrum Nauki w Krakowie (NCN). Towarzystwo realizuje również granty z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz z Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. Świętego Maksymiliana Marii Kolbego. Do chwili obecnej Towarzystwo zrealizowało ponad 200 projektów badawczych, które skupiały większą liczbę członków Towarzystwa i badaczy z KUL oraz innych środowisk naukowych krajowych i zagranicznych.
Towarzystwo w swojej blisko 90-letniej działalności kieruje się dewizą Scientia Veritas oraz dewizą KUL: Deo et Patriae. Wypełniało i wypełnia określone przez Założycieli cele. Zachowując profil katolicki, ściśle współpracując z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim Jana Pawła II, wnosi istotny wkład do nauki polskiej. Skupia w swym gronie pracowników nauki zarówno z macierzystego uniwersytetu, jak i z innych ośrodków, umożliwiając wymianę myśli, konfrontacji poglądów, bez których niemożliwy jest rozwój nauki. Rozwija i pogłębia nurt nauki opartej na wartościach kultury polskiej, a także uwzględnia dorobek kultury ogólnochrześcijańskiej, mającej za sobą ponad dwutysięczną historię.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.